Collective Spark

Ruhuna El Fatiha “Felak – Nas”

4–7 dakika

Sevgili okur, bugün sizlerle biraz Uzak Doğu kültüründen ve bu kültürün sahip olduğu inanılmaz mitolojik çeşitlilikten bahsedelim istiyorum.

Japon filmlerini seyredenler ve korku hikayelerini okuyanlar bilirler ki bu kültürde hayaletinden yaratığına yüzlerce kurgusal karakter vardır. Hatta insanların bu karakterlerin kılığına girdikleri ve geçit halinde yürüdükleri Shibuya adlı bir festival bile var. Gelin sizlerle birlikte bu hayali yaratıklara bir göz atalım.

Nuribotoke 

Nuribotoke’in adı siyah teninden, Buda’yı andırdığından ve göbeğinden dolayı “boyaya/verniğe bulanmış Buda” anlamına geliyor. Gözleri yuvalarından sarkan, kötü kokan bu yaratıklar aynı zamanda uzun kuyruklara sahipler. 

Çoğu Japon evinde Butsudan adı verilen ve dini ögelerin saklandığı dolaplar bulunuyor, bu dolaplar gündüzleri açık bırakılsa da akşamları ruhlar için bir çeşit geçit görevi gördüğü düşünüldüğü için dolabın kapakları kapatılıyor.

Halk hikayelerine göre eğer butsudanlar temizlenmez veya geceleri açık bırakılırsa Nuribotoke adı verilen ruhlar bu bölgeye musallat olabilir ve civardaki insanlara gelecek hakkında yanlış bilgiler verebilirmiş. 

Bu noktada herhalde bazı yaratıkların din olgusundan türediğini fark etmişsinizdir. Bu hikâyenin halk arasında yaygınlaşmasının tek sebebi insanların dini eşyaları ve yazıtları sakladığı alanları temiz tutmasını sağlamaktı büyük olasılıkla. Burada budanın boyaya bulanmış olması da muhtemelen ortamın pisliğini ve dine karşı gösterilen saygısızlığı sembolize ediyor.

Tsukumogami 

Tsukomogami, ev eşyalarının ve araç-gereçlerin 100. yaşlarında bir “ruh” kazandıklarına dair olan inanışa verilen kapsayıcı bir isim. Bu ruha sahip eşyalar genellikle dost canlısı olarak betimlenseler de atılmış veya kötüye kullanılmış eşyalar eski sahiplerine karşı intikam peşinde koşabilir. 

Japonların eski eşyalar için duydukları sempatiyle ilk kez karşılaşanlar için bu biraz şaşırtıcı olabilir ancak Miyazaki hayranları bunu hiç mi hiç garipsemezler nitekim 1988 yapımı “My Neighbour Totoro” filminde de sevimli küçük ailemiz ormanın içindeki eski eve taşındıklarında bu evin ruhları olduğunu biliyor ve bundan sevinç duyuyorlardı.

İki kardeş korkmak yerine evin altını üstüne getiriyor ve bu hayaletleri arıyordu — Ay Ghibli filmleri ve Hayao Miyazaki üzerine de bir yazı yazalım bari de tam olsun! Bununla birlikte Japonların Kintsugi (金継ぎ) adında bir gelenekleri de var ki kırılan porselenlerin erimiş altınla yeniden birleştirilmesi tekniğine dayanan oldukça eski bir gelenek olarak karşımıza çıkıyor. 

Tüm bu örneklerden anlayacağınız üzere Japonlar eşyalarına, evlerine ve onların yapımında gösterilen emeğe çok değer veriyorlar; Tsukumogami adlı şirin hayaletin ortaya çıkış sebebi de insanların eşyalarına iyi bakmasını ve uzun süreli kullanmasını sağlamak aslında.

Yine de söylentilere göre bazı insanlar eşyalarının Tsukomogami’ye dönüşmesinden korktukları için eşya 100 yaşına basmadan hemen önce onu atarlarmış. Kim bilir nasıl kullandılar ki intikam almasından korkuyorlar!

Futakuchi-onna 

Bir sonraki yaratığımız olan Futakuchi-onna ise görünüşü en güzel olan ruh çünkü saçını açmadığı sürece genç bir kadından farksız! Bu efsanenin ortaya çıkışına kaynak gösterilen iki farklı hikâye mevcut.

İlkinde para harcamaktan nefret eden genç ve cimri bir adam bir restorana gider ve burada daha önce hiç görmediği kadar güzel bir kadınla karşılaşır. Kadının çok zayıf olduğunu ve hiçbir şey yemediğini gören adam derhal onunla evlenir. Ama çarşıdaki hesap eve uymaz çünkü evin pirinç stoğu günbegün azalmaktadır.

Durum karşısında şaşkınlığa uğrayan adam bir sabah işe gidiyormuş gibi yapar ve ardından evde güvenli bir yere saklanır. Kafasını uzattığında bir de ne görsün? Karışı saçını açmış ve ahtapot kollarına benzeyen saçlarıyla başının arkasındaki ikinci bir ağıza evde ne var ne yoksa tıkıp tıkıştırıyor! 

İkinci hikâye ise kızını aç bırakan kötü bir üvey anne hakkında. Zavallı kız açlıktan ölüyor ve birkaç hafta sonra üvey annesi başının arkasında şiddetlenen bir ağrı hissediyor, elini attığındaysa orada bir ağız oluştuğunu fark ediyor. Hayatı boyunca ne kadar yemek yerse yesin içindeki açlık ve boşluk hissini asla yok edememekle lanetleniyor. 

Bu hikâye de elbette cimri ve açgözlü olmamak üzerine inşa edilmiş sayın okur. Bu şekilde ortaya çıktığını düşündüğüm yaratıkların yanında Japonların oldukça tuhaf olduğunu düşünmenize yol açacak yokailer de var elbette.

Igabo 

Cildi mavidir ve bol elbiseler giyer. En göze çarpan özelliği birkaç sivri çıkıntıyla kaplı olan çeneleridir. Görüntülerinin bilinmesine karşın Igabo hakkında yeterli bilgi yoktur.

Kappa 

Çeşitli doğaüstü güçlere sahip olan bir tür su goblini kappa, yaramaz ve baş belası olarak bilinir. Lastiksi ve pullu derisi, kaplumbağa kabuklarıyla maymunumsu bir görüntüleri vardır.

Elleri ve ayakları perdelidir, balık kokar ve kaygan vücut kısımlarına sahip oldukları sanılmaktadır. Bunun yanı sıra Kappa’nın güçlü bir gaz bırakmasına olanak veren üç tane anüse sahip olduğu söylenmektedir. 

Nehirlerin ve göllerin yanında Kappa hakkında uyarı veren tabelalar görmek alışıldık bir durumdur. Çünkü insanları ve hayvanları boğduğu söylenir. Bunun yanın sıra kurbanlarının kanını emdiği, karaciğerlerini yediği de yaygın olarak bilinir. En sevdiği yiyeceğin salatalıktır.  

Bir tek zayıflıkları vardır: Kafatasının üstünde bulunan su dolu tabak. Eğer bu tabaktaki su dökülür ve kurursa kappa tüm büyüsünü ve gücünü kaybeder. Bu yüzden Kappalar tabaklarını korumak için büyük çaba harcarlar.

Ayrıca kappalar karşısındaki kişi eğilerek selam verdiğinde karşılık vermek zorundadırlar,bunu yaptıklarında başlarındaki su dökülür ve doğrulamazlar. Bu durumda Kappa, karşısındaki insanın hizmetçisi olur bu yüzden çocuklara kappa görürlerse eğilip selam vermeleri öğretilir. 

Her ne kadar Kappalar çocuklara saygıyı ve selamlamayı öğretmek ve onları göllere düşmekten korumak için uydurulmuş gibi gözükse de Kappa ve Igabo gibi ruhların görünüş olarak Japonya’nın iklimiyle ve beslenme şekliyle bağlantılı olabileceğini düşünüyorum. 

Japonya’nın Honshu, Şikoku ve Kyushu gibi çoğu bölgesi, dört belirgin mevsimle karakterize edilen nemli subtropikal iklime (Köppen iklim sınıflandırması Cfa) sahip ılıman kuşağa aittir. 

Dünya’nın yüzde 15’ini oluşturan bu kuşakta toplam nüfusun %48’i yaşar yani ılıman kuşak yaşam için oldukça elverişlidir, iklim tipi de göz önüne alındığında insanların yapay ışık kullanımının mümkün olmadığı dönemlerde gece  gördükleri çeşitli hayvan türlerini ve onların ürpertici seslerini birer hayalet veya yaratık olarak addetmesi pek de şaşırtıcı değil aslında. 

Bu konuya açıklık getirebilecek bir diğer bakış açısı da beslenme şekli. Hepimizin bildiği gibi Japonların geleneksel diyeri balık, deniz ürünleri ve bitki bazlı gıdalar olarak sınıflandırılabilir.

Kaynak taraması yaparsanız burada yer vermediğimiz Kebō, Yajo ve Kanibito gibi halk hikayelerinde yaygın olarak adı geçen diğer yokailerin de türlü deniz canlılarından esinlenilmiş olduğunu göreceksiniz; bu tam anlamıyla insanların yaşam şeklinin ve beslenme biçimlerinin onların hayal gücünü nasıl yönlendirdiğinin birer işareti niteliğindedir.

Kimi ilginç kimi korkunç olsa da Japon mitolojisinin insanı içine çektiği bir gerçek. Belki de yokailer onlardan bahsedildiğini anlıyor ve uzun kollarıyla bizi daha da derine çekiyordur, kim bilir? Size eğlenceli bir yazı sözü vermiştim sevgili okur, umarım sözümde durabilmişimdir. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere, kendinize çok iyi bakın!

Kaynaklar

Beyzanur KOÇ adlı kullanıcının avatarı

Beyzanur KOÇ

Collective Spark sitesinden daha fazla şey keşfedin

Okumaya devam etmek ve tüm arşive erişim kazanmak için hemen abone olun.

Okumaya Devam Edin